1800’lü yılların ikinci yarısında iyice yoğunlaşan Osmanlı İmparatorluğu’nun batı medeniyetleriyle entegre olma macerası içinde özellikle İzmir’deki Levanten ailelerin rehber rolü üstlenmesi, batı medeniyet ve kültüründeki pek çok ilk ile önce İzmir’in tanışmasına sebep olmuştur.1865 yılında Bornova’ya trenin gelişiyle Levanten ailelerin yazlık mekanı olmaktan çıkan ve tam zamanlı yerleşim yeri olan Bornova bu ilklerle ilk tanışan semt olmuştur…1870’lerden sonra zengin Levanten ailelerin eliyle sırasıyla futbol, tenis, bisiklet, eskrim, yüzme, kürek, atletizm, kriket, jimnastik ve boks kentte yayılmaya başlayan spor dallarındandı.
Dünya üzerinde tarihe geçen ilk futbol kulübü olarak kabul edilen İngiliz Sheffield F.C. kulübünün kuruluş tarihi olan 24 Ekim 1857’nin ardından bir salgın gibi tüm dünyaya yayılan futbol 1857 tarihinden sadece 20 yıl kadar sonra Bornova çayırlarında levanten gençler arasında oynanır olmuştu bile… Yani 1870’lerde Bornova meşin yuvarlakla tanışmıştı.
İzmir’de ikamet eden La Fontaine ailesinin ileri gelenleri, kentteki diğer_İngiliz ailelerinin de katılımıyla 1894 yılında “Bournabat Football and Rugby Club” adıyla bir futbol ve Rugby kulübü kurdular ve bu tarihten itibaren faaliyetlerini belirli bir organizasyon ve disiplin içerisinde bu kulüp çatısı altında yürüttüler. Bournabat Football and Rugby Club, Türkiye’de resmi nizamnamesi ve tüzüğü ile oluşmuş ilk futbol takımıydı. Kulübün kurucuları arasında Arthur Whithall, James La Fontaine, Edwin Whithall, Frank Whithall, Edwin Giraud, Henry Joly, Richard La Fontaine gibi İngiliz ve Fransız tabiyetinde bulunan birkaç sporcu genç yer alıyordu.
19. yüzyılın sonlarına kadar İzmir’in zengin Levanten ailelerinin tekelinde olan futbol oyunu daha sonra Bornova’daki Rum nüfusun da ilgisini çekti ve İlk olarak Bornova’da oynanmaya başlayan futbol, Rum takımları olan Panionios, Apollon ve Pelops ile Ermeni takımları Apetyan ve Vartanyan’ın katılımıyla geniş halk yığınlarına ulaştı. Yeni futbol kulüpleri kurulmuştu, İzmir’in her yerinde futbol oynanıyordu ancak yine de İzmir’deki futbol etkinliğinin en önemli merkezi Bournabat Football and Rugby Club’dı. 1890’lı yılların İzmir’deki en güçlü takımı da tartışmasız Bornovalı İngilizlerin futbol takımıydı.
Bu takım su isimlerden olusuyordu:
M.J. Whithall, Ed. Charnaud, PercyJoly, Jim. R. Giraud, PelcocWhithall, A.J. Whithall, HerbertJoly, A.E. La Fontaine, EdmundGiraud, JimGout, Hav. Joly, Th. Tarrazzi, HerbertWhithall, D. Whithall, EddieWhithall, G. Whithall, J. Whithall.(7)*
*Vehbi Moğol’a teşekkürler…
Türkiye Futbol Federasyonu’nun resmi sitesindeki “Ülkemizde Futbolun Doğuşu” başlıklı makalede de ” Ülkemizde futbolun ilk olarak 19. yüzyılın son çeyreğinde oynanmaya başladığı bilinmektedir. Osmanlı döneminde Selanik’te yakılan ilk ateş, zamanla Bornova çayırlarına kadar yayılmıştır.” cümlesiyle Bornova’nın Türkiye topraklarında ilk futbol oynanan yer olduğu belirtilmiştir.
Bazı kaynaklarda ilk atletizm müsabakalarının 1892 yılında Bornova’da organize edildiği ifade edilmektedir (Pınar İlhan, Hacılar, Seyyahlar ve İzmir)… Ancak Kültür bakanlığının Bornova ile ilgili sayfasında bu tarih 1895 olarak belirtilmiştir… Tarih ister 1892 olsun ister 1895 olsun Türkiye’deki ilk bisiklet müsabakaları Bornova’da yapılmıştır…
Araştırmacı Atıf Kahraman’ın araştırmasına göre, Türkiye’de ilk bisiklet yarışması 15 Mayıs 1895 Çarşamba günü İzmir Bornova’da yapılmış. İzmir’de yayımlanan Ahenk gazetesinin verdiği habere göre o gün altısı bisiklet, dokuzu yaya koşu olmak üzere on beş yarışma düzenlenmiş. İzmir’de yapılan bu yarışmalardan sonra 18 Ağustos 1895 Pazar günü İstanbul’da da ilk bisiklet yarışması yapılmış. Tarabya’da yapılan yarışmaya sadece gayrimüslimler katılmış. Ayrıca akademisyen Mehmet Süme ve Selami Özsoy’un Selçuk üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisinde yayınlanan araştırmasında verilen tarihlerden anlaşıldığına göre Türkiye’deki ilk bisiklet yarışması Bornova’da düzenlenmiştir.
link: http://www.cnnturk.com/yazarlar/guncel/utku-basar/osmanli-da-bisikletin-tarihi
Türkiyede ilk golf sahası İngiliz Büyük Elçisi tarafından 1895 yılında dönemin Osmanlı Padişahı’ndan izin alınarak açılmıştır. 18. yüzyılın sonuna doğru Batılılaşma sürecine giren Osmanlı halkı, spor dallarını da birbiri ardından tanımaya başlaması ile Batıda yapılan tüm spor dalları İstanbul‘da taraftar bulmaktaydı. İstanbul‘da küçük bir grup, en fazla 25-50 kişi golf oynamaya başladı. İngiliz elçisi gücüyle saha yeri tahsis edilip inşaata başladı. İlk saha Ok Meydanı’nda inşa edildi. Daha sonra İzmir’de (BORNOVA) 1905 yılında ikinci golf sahası devreye girdi. O dönemde İzmir en önemli ihraç limanı olmasından dolayı, şehirde uluslararası bir statüye sahip elçilik statüsünde konsolosluklar bulunmaktaydı. Kentin ileri gelen zenginleri ve Levantenler golf oynamaya başlamışlardı. 1895 yılında ilk golf sahasının kurulduğu Ok Meydanı’nın Avrupa yakasında bulunduğu düşünülecek olursa Anadolu’daki ilk golf sahası 1905 yılında Bornova’da yapılmıştır
Tenis Türkiye’de 1900’lü yıllarda, İngiliz diplomatlar aracılığıyla tanıtıldı. 1905’te İzmir, Bornova ve Karşıyaka’da İngilizler arasında tenis oynanıyordu. Türklerin ilk tenis oynadıkları tarih ise 1915 oldu. Bu tarihten itibaren Amerikan kolejlerinde tenis oynanmaya başlandı. Fenerbahçe’de tenis kulübünün kurulmasıyla Fuat Hüsnü Kayacan ilk Türk tenis hareketini başlattı.